مقاله: نظارت بر انتخابات / عباس ابوطالبی

با نزدیک تر شدن به بحث انتخابات مجلس شورای اسلامی،سوالی که شاید برای افراد جامعه پیش می آید بحث نظارت بر انتخابات در جمهوری اسلامی ایران است.و اینکه آیا بحث نظارت بر انتخابات فقط مختص کشور ما است و یا اینکه در دیگر کشورها هم این فرآیند نظارت بر انتخابات رعایت می شود.در نظام جمهوری اسلامی ایران که با اتکا به مبانی شریعت مقدس اسلام و بر پایه رای و نظر اکثریت مردم اداره می شود،نهاد«انتخابات»از اهمیت فراوانی برخوردار است،به طوری که دستیابی به پاره ای از مناصب مهم سیاسی و اجرایی کشور،بدون گذشتن از میدان رقابت انتخاباتی میسر نیست،از این رو تاسیس نهادی که بتواند فارغ از منافع و علایق سیاسی مرسوم،بر مسیر و نتیجه ی انتخابات نظارت داشته باشد و صحت برگزاری آن را تضمین کند،ضرورتی انکار ناپذیر است.

تدوین کنندگان قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران با تجربه ای که از سایر کشورها در این زمینه وجود داشت و روش هایی که در نظام های مختلف سیاسی معمول بود،این وظیفه خطیر را به شورای نگهبان سپردند.در مورد نظارت بر انتخابات مجلس شورای اسلامی مطابق آنچه در ماده 28 قانون انتخابات مجلس آمده است که داوطلبان نمایندگی هنگام ثبت نام باید دارای شرایطی از قبیل «نداشتن سوشهرت در حوزه انتخابیه،اعتقاد و التزام عملی به اسلام و نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران و….»باشند.

علاوه بر این شرایط ایجابی،ماده 30 همین قانون پاره ای از شرایط سلبی را که موجب محرومیت از حق داوطلبی انتخابات مجلس می شود بر می شمارد. که این شرایط عبارتند از«1-کسانی که در تحکیم مبانی رژیم سابق نقش موثر داشته اند2-ملاکین بزرگ که زمین های موات را به نام خود ثبت کرده اند3-محکومین به خیانت و کلاهبرداری،اختلای،ارتشا،غضب اموال دیگرانو محکومین به سو استفاده مالی به حکم محاکم صالحه ی قضایی و……….

امر نظارت بر انتخابات پارلمان در فرنسه برابر اصل 59 قانون اساسی فرانسه به عهده ی « شورای قانون اساسی »است.البته در فرانسه علاوه بر شورای قانون اساسی ،دادگاه های اداری و نیز دادگاه های دادگستری در زمینه دعاوی و شکایت های انتخاباتی انجام وظیفه می کنند.

در ایالات متحده امریکا،دیوان عالی این کشور با اقتدار ویژه ای که دارد،بر سیر نتایج انتخابات نظارت می کند ودر صورت احراز تخلفات فاحش،به ابطال نتایج،در حوزه ی متخلف رای صادر می کند.

نتیجه«امر نظارت بر انتخابات،از مهم ترین مسائل مربوط به برگزاری همه ی انتخابات ها به شمار می آید، زیرا مهم ترین کار ویژه ی انتخابات-که انعکاس برتری خواست اکثریت شرکت کننده بر اقلیت شرکت کننده است-فقط در پناه یک نظارت صحیح و مطمئن حاصل می شود و در همه کشورها ناظری برای انتخابات وجود دارد و این مسئله فقط مختص جمهوری اسلامی ایران نیست.

عباس ابوطالبی کارشناس ارشد علوم سیاسی