» مطالب ویژه » مقاله: ورزش و معلولین / دکتر مهدی محمدی مبارکه
مطالب ویژه - مقاله

مقاله: ورزش و معلولین / دکتر مهدی محمدی مبارکه

آذر 13, 1395 0052

معلولان جسمی به عنوان بخشی از جامعه نیازمند برنامه های ورزشی و حرکتی هستند. در حال حاضر با توجه به اهمیت روز افزون فعالیت‌های حرکتی و ورزشی برای معلولان، کوشش های وسیعی برای شناسایی و کاهش آسیب های ناشی از فعالیت‌های ورزشی آنان صورت گرفته و می گیرد. هدف اصلی برنامه های حرکتی برای معلولان این است که سلامتی آنها تا حد امکان بازگردانده یا حفظ شود و با استمرار حرکات خاص توانمندی آنان بمرور افزایش و عوارض ناشی از معلولیت شدید هم در آنها کاهش یابد. حضور در اجتماعات ورزشی و منزوی نشدن معلولین هم یکی دیگر از اهداف ورزش است.
ورزش چون فعالیت درمانی- تفریحی هم پر کننده اوقات فراغت معلولین است و هم در بهبود کلی شرایط جسمانی، روانی و اجتماعی آنها موثر است و در دراز مدت آثار و عوارض ثانویه حاصل از معلولیت را کاهش می دهد.
در سه دهه گذشته، تلاش ها در عرصه ورزش معلولین و فعالیت مناسب فیزیکی به طور قابل ملاحظه ای رشد داشته، بررسی های پژوهشی حاکی از آنست که ورزش و فعالیت فیزیکی سبب افزایش سلامتی جسمانی و روانی می شود.  ورزش و فعالیت فیزیکی موجب بهبودی و شادابی روحیه در بیماران روحی– روانی که دچار افسردگی و اضطراب هستند، می شود بعلاوه، اعتماد به نفس بالا و شعور و آگاهی اجتماعی و خود باوری را به همراه دارد و می تواند به توانمند شدن افراد معلول بیانجامد .
بر اساس آخرین یافته‌های علمی، زندگی بی‌تحرک یکی از 10 علت عمده مرگ و میر در جهان است؛ بی‌تحرکتی علت عمده بسیاری از بیماری‌های روحی و جسمی است به طوری که از سوی سازمان بهداشت جهانی هشدار داده شده است که سالانه در جهان بیش از دو میلیون مرگ تنها به دلیل نداشتن فعالیت بدنی رخ می دهد.
افزایش فوت های ناگهانی ناشی از بی تحرکی،‌ دو برابر شدن خطر بیماری‌های قلبی و عروقی، افزایش دیابت، اضافه وزن خصوصاً ویلچری بودن فرد، خطر سرطان روده، ‌بالا رفتن فشار خون، ‌اختلالات چربی، پوکی استخوان، افسردگی و افزایش اضطراب و استرس، فقدان اعتماد به نفس، کاهش دقت به هنگام انجام وظایف محوله و ده ها مورد دیگر را می‌توان از مهمترین‌ علت‌های بی‌تحرکتی دانست که در صورت عدم توجه لازم زنگ‌های خطر برای مسئولین و دست اندرکاران و مردم هر کشوری به صدا در خواهد ‌آمد.
تحقیقات دانشمندان نشان می‌دهد الگو و عادت های سالم بدنی هر فرد در دوران کودکی و نوجوانی پس از بلوغ و رشد همچنان در طول زندگی فرد باقی خواهد ماند که نتیجه آن سلامتی بیشتر و پایدار فرد، افزایش طول عمر و کاهش بیماری‌های پی در پی وی خواهد بود؛ برعکس داشتن عادات غیر سالم دوران کودکی و نوجوانی همچون بی‌تحرکی نیز تا بزرگسالی معمولا ادامه می‌یابد و فرد را مستعد ابتلا به بیماری‌های گوناگون می سازد.
توجه به نکات فوق بیانگر آن است که امروزه فعالیت‌های بدنی و ورزش نقش مهمی در افزایش سلامت روحی و جسمی معلولین و غیر معلولین دارد. ورزش منظم نقش موثری درکاهش احساس افسردگی، تنش‌، خشم و ناتوانی ذهنی دارد و بطور متعادل نگاه به ‌زندگی را بهبود می بخشد وباعث کاهش اضطراب می شود،‌ آموزش‌ها و رقابت‌های ورزشی وضعیت زندگی افرادی را که دچار معلولیت‌‌های ذهنی هستند بهبود می‌بخشد و در نتیجه بر زندگی همه‌ کسانی که با آن‌ها در تماس هستند تأثیر مثبت می‌گذارد.
در واقع فعالیت بدنی منظم و ورزش برای جامعه اعم از زن و مرد چه معلول و چه غیر معلول فواید جسمی و روحی بسیاری داشته و نقش مهمی در افزایش بهداشت عمومی و سلامت جامعه خواهد داشت. از طرفی تمرین‌های منظم بدنی به کودکان و نوجوانان بخصوص معلولین کمک می‌کند تا استخوان‌ها، عضلات و مفاصل سالمی داشته باشند و اندازه وزن با قد و بدنشان تنظیم شده و چربی بدنشان کم گردد؛ این امر در ایجاد هماهنگی و تنظیم تصمیمات ذهنی و حرکتی نقشی موثر دارد و همین افزایش قدرت فراگیری و انجام درست کار به پیشگیری بسیاری از بیماری‌ها و همچنین کاهش اضطراب‌ و افسردگی کمک قابل توجهی می‌کند. افراد مبتلا به آسیب های نخاعی که در فعالیت های بدنی ملایم و منظم ( مستمر) شرکت می کنند، بهبودی در وضعیت سلامتی و بهداشت عمومی بدن خود را تجربه خواهند کرد. افرادی که مدت زمان، استمرار و شدت فعالیت های خود را افزایش می دهند، از مزایای بیشتری هم بهره مند خواهند شد. حتی افرادی که فعالیت بدنی خیلی کم داشته اند و یا هیچ گونه سابقه فعالیت جسمی ندارند نیز می توانند با شروع فعالیت های فیزیکی از مزایای آن برخوردار گردند. به معلولین توصیه اکید شده به هر شکل ممکن به فعالیت بدنی بپردازند، حتی اگر لازم باشد در منزل و بستر حرکات نرمشی را انجام دهند؛ تلاش آنها باید این باشد که به محیط های ورزشی روی بیاورند تا ضمن بهره مندی از فواید جسمانی ورزشی، از فواید روانی و اجتماعی آن نیز سود برده و تا حد امکان مشکلات مربوط به معلولیت را کاهش دهند. پژوهش ها و تحقیقاتی متعدد در خصوص تاثیر ورزش و فعالیت بر معلولین، بخصوص ضایعات نخاعی صورت گرفته است. امروزه معلول ضایعه نخاعی با توجه به شرایط جسمانی خود حتی اگر بخواهد تا حد قهرمانی هم ورزش نماید، می تواند. معلول ضایعه نخاعی با بهره گیری از تجربه مربیان مجرب و متخصص، می تواند ورزش را دنبال کند و با کوشش و  ممارست به سطح قهرمانی برسد. خوشبختانه ورزشکاران ضایعه نخاعی ایران در سطح جهانی و پارا المپیک صاحب عنوان هستند و مدال های رنگین زیادی را برای کشور به ارمغان آورده اند.
تحقیقات  نشان داده که فعالیت بدنی و ورزش طول عمر افراد معلول را افزایش می دهد و چنانکه معلولین فعالیت بدنی و ورزش را جزئی از زندگی روزمره خود قرار دهند، عمر متوسط آنها از سه سال به ده سال افزایش می یابد. افراد ضایعه نخاعی به دلیل مشکل جسمی که دارند از تحرکشان کم شده است، بنابراین اعضای داخلی بدن آنها تحت فشار است، سیستم دفعی آنها با مشکل مواجه است و از همه مهمتر به دلیل نداشتن حس در نقاط فلج شده، زخم بستر یکی از عوارض عدیده ای است که این افراد با آن مواجه هستند. بنابراین نیاز است که به هر شکل ممکن شرایطی را فراهم نمود تا افراد معلول ضایعه نخاعی به ورزش و فعالیت بدنی روی بیاورند و از اثرات مثبت آن بهره برده ضمن اینکه از مشکلات مربوط به معلولیت خود نیز بکاهند.
پزشکان متخصص بر این باورند حتی اگر بیمار یا معلولی یک سال هم هیچ تحرک و فعالیت بدنی نداشته باشد، باز هم می تواند با انجام فعالیت های بدنی ملایم، سطح سلامت کلی بدنش  را ارتقاء دهد. ورزش هایی از قبیل: دو میدانی، شنا، وزنه برداری، تنیس روی میز، بسکتبال با ویلچر، والیبال نشسته، تیراندازی، تیر و کمان، شمشیر بازی و بولینگ از جمله ورزش هایی است که در بین افراد معلول ضایعه نخاعی رواج دارد و مسابقات رسمی و بین المللی آنها نیز انجام می‌شود.
افزایش مدت زمان انجام فعالیت های بدنی (طول زمان) و تعداد روزهای آن (تکرار و استمرار آن ها) و یا مقدار انرژی  (قدرت) صرف شده جهت انجام آنها می تواند فواید بهداشتی آنها را افزایش دهند. برای مثال از جمله ی فعالیت های ملایم می توان به هل دادن ویلچر بصورت یک روز در میان و به مدت 30 دقیقه در روز اشاره کرد. ولی اگر شما به بازی بسکتبال با ویلچر بپردازید، 20 دقیقه زمان کافی است تا تاثیر مشابهی (مانند 30 دقیقه با هل دادن ویلچر) بگیرید. زیرا بسکتبال فعالیت شدیدتری را نسبت به هل دادن تنها نیاز دارد. همچنین اگر به جای یک روز در میان، فعالیت های بدنی خود را هر روز انجام دهید، نفع بیشتری برای شما خواهد داشت.

از جمله فواید فعالیت های جسمی و ورزشی مستمر بعد از آسیب های نخاعی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

کاهش: خطر مرگ های زودرس، بیماری های قلبی و فشارخون، عوارض تنفسی، دیابت و برخی از انواع سرطان ها. بهبود قدرت عضلانی، افزایش میزان تحمل و توان حرکتی، اعتماد به نفس و خواب بهتر. کمک به کاهش احساس اضطراب، دلتنگی ،افسردگی و استرس. کمک به کنترل وزن و دردهای عصبی مزمن.

دکتر مهدی محمدی
متخصص توانبخشی ورزشی و حرکات اصلاحی

dr

به این نوشته امتیاز بدهید!

میلاد زارع

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

این سایت از اکیسمت برای کاهش هرزنامه استفاده می کند. بیاموزید که چگونه اطلاعات دیدگاه های شما پردازش می‌شوند.

  • ×