بعید است آمریکا «گولن» را تحویل ترکیه دهد

خبرگزاری مهر، گروه بین الملل-فاطمه محمدی پور: روابط ترکیه با آمریکا و اروپا بواسطه کودتای نافرجام ۱۵ جولای به سردی گرائیده، با این وجود روابط با روسیه در شرایطی که ۹ ماه قبل مسکو تحریم هایی را علیه آنکارا به اجرا گذاشته بود رو به بهبود گذاشته است.

علی رغم اختلاف بین ایران و ترکیه در مورد مسئله سوریه، روابط این کشور با ایران نیز پس از انجام کودتا گرم تر شده است. پس از شکست کودتای ۱۵ جولای مقامات ترکیه، غرب به ویژه امریکا را متهم به حمایت از کودتا کرده اند. اقدام سران ترکیه در متهم کردن فتح الله گولن به عنوان عامل اصلی کودتا و برخورد با هواداران وی در بخش های مختلف از جمله مدارس، دانشگاه ها، نیروی پلیس، ارتش باعث خشم افکار عمومی و کشورهای غربی علیه ترکیه شده است. کشورهای غربی این نوع برخورد را بسیار سریع و غیر قابل قبول می دانند.

برای بررسی این روند گفتگویی با پروفسور «مارک ان کاتز» استاد علوم سیاسی دانشگاه «جورج میسن» ویرجینیا انجام شده که در ادامه می آید.

«کاتز» دارای مدرک دکتری علوم سیاسی بوده و در زمینه سیاست خارجی روسیه، روابط بین الملل در خاورمیانه، جنبش های انقلابی فراملی و … مقالات متعددی نوشته است. وی محقق موسسه بروکینگز، تحلیلگر ارشد امور شوروی در وزارت خارجه ایالات متحده آمریکا و محقق موسسه کنان بوده است. وی هم اکنون استاد علوم سیاسی دانشگاه جورج میسن، استاد میهمان در مرکز تحقیقات اسلاوی دانشگاه هوکایدو و محقق موسسه کنان است.

*بعد از کودتای ترکیه شاهد بودیم اردوغان رئیس جمهور ترکیه اعلام کرد در سیاست خارجی خود تغییر خواهد داد. آیا شما اعتقاد دارید سیاست خارجی ترکیه تغییر خواهد کرد؟

به نظر می رسد رئیس جمهور اردوغان قبل از کودتا فرایند تغییر در سیاست خارجی را آغاز کرده باشد، اما ترکیه این روند را پس از کودتا سرعت خواهد بخشید. خطوط اصلی این تغییر به نظر می رسد دور شدن از اروپا و ایالات متحده و نزدیک شدن به روسیه و تا حد معینی ایران باشد. هر چند اردوغان هنوز هم خواستار برکناری اسد از قدرت است، اکنون بر خواسته خود تاکید نمی کند در عوض خواستار تضعیف کردهای سوریه است. با این حال نباید حرکت ترکیه به سمت روسیه را به معنای اتحاد این کشور با روسیه دانست، زیرا ترکیه اختلافات قدیمی با روسیه دارد از جمله اختلاف در مورد مسئله آذربایجان – ارمنستان. این گونه اختلافات هنوز به قوت خود باقی است.

*بن علی ایلدریم نخست وزیر ترکیه اعلام کرد روسیه در صورت نیاز می تواند از پایگاه اینجرلیک استفاده کند. آیا این اظهارات به روابط ترکیه و ناتو آسیب خواهد زد؟

چنین اظهاراتی به طور قطع به روابط ترکیه و ناتو آسیب خواهد زد. من فکر می کنم استفاده روسیه از پایگاه اینجرلیک برای کشورهای عضو ناتو بسیار گران خواهد بود. این اظهارات ممکن است آمریکا و اروپا را متمایل به اتخاذ سیاست هایی کند که آنکارا را خرسند می کند تا اینکه موجب حرکت ترکیه به سمت روسیه شوند. حتی اگر روابط بین ترکیه و غرب و آمریکا تیره تر شود و این کشورها مجبور به خروج از پایگاه اینجرلیک شوند، هنوز مشخص نیست که آیا ترکیه واقعا می خواهد نیروهای روسی جایگزین آنها شوند.

*در حال حاضر روابط ترکیه و تهران بعد از کودتای نظامی در ترکیه رو به گرمی گذاشته است. آیا این موضوع می تواند به حل بحران سوریه کمک کند؟

روابط ترکیه و ایران به جز در مورد سوریه به طور کلی خوب بوده است. تا حدی که اگر اردوغان بر برکناری اسد از قدرت تاکید نکند، چشم اندازهای همکاری ترکیه و ایران افزایش خواهد یافت. این دو کشور دارای منافع مشترک متعددی هستند که یکی از این موارد ارتباط با کردها است. در حال حاضر نیز که اردوغان متوجه تهدید داعش شده است زمینه برای همکاری ترکیه با روسیه و ایران جهت مقابله با داعش بیشتر فراهم شده است. حتی اگر سیاست ترکیه در سوریه با سیاست ایران و روسیه همسو شود، هنوز مشخص نیست که آیا این مورد به حل بحران سوریه کمک می کند یا خیر. زیرا بین حکومت بشار اسد و مخالفان وی اختلافات عمیقی وجود دارد. علاوه بر این به نظر می رسد مخالفان خواهان ادامه مبارزه با حکومت اسد هستند و کشورهایی نیز هستند که به حمایت از آنها ادامه می دهند.

*در خصوص استرداد فتح الله گولن، آیا آمریکا حاضر خواهد بود وی را تحویل ترکیه دهد؟ اگر از انجام این کار ممانعت کند، چه تاثیری بر روابط ترکیه و آمریکا خواهد داشت؟

بسیار بعید است که آمریکا فتح الله گولن را به ترکیه مسترد کند. به نظر من آنکارا شواهد کافی جهت قانع کردن دادگاه های آمریکا مبنی بر تلاش گولن جهت انجام کودتا در ترکیه را ندارد. من فکر نمی کنم گولن در انجام کودتا در ترکیه نقش داشته باشد. آنکارا صرفا تلاش می کند تا به بهانه انجام کودتا که به نظر می رسد توسط سرویس های امنیتی ترکیه انجام شده است به مخالفان خود ؛ واقعی یا خیالی؛ برچسب بزند تا بتواند آنها را سرکوب کند. این موضوع می تواند عواقب جدی برای ادامه روابط امریکا و ترکیه داشته باشد.

باید گفت که اردوغان به طور واضح اعلام کرده است خواهان استرداد فتح الله گولن است. اما ایالات متحده نمی خواهد به این درخواست تن دهد. سپس اردوغان ممکن است  اقدامات شدیدی مانند خروج از ناتو را در پیش گیرد. شاید اردوغان می خواهد از ناتو خارج شود و صرفا از بهانه استرداد گولن استفاده می کند تا خشم مردمی در ترکیه علیه ایالات متحده را تحریک کند و در نتیجه زمینه برای خروج ترکیه از ناتو را فراهم کند. باید این نکته را خاطر نشان کرد که در ترکیه باور عمومی بر این است که آمریکا و اروپا از حامیان اصلی انجام کودتا در ترکیه بوده اند.

به نظر من ایالات متحده خواهان خروج ترکیه از ناتو نیست اما نمی تواند مانع این امر شود. با این حال روسیه از خروج هر کشوری از ناتو خوشحال می شود. کشور ترکیه به رهبری اردوغان که دنبال خروج از ناتو است ممکن است سیاست خارجی آرامی را پیش رو نداشته باشد اما می تواند خود را به عنوان یک قدرت منطقه ای مورد ارزیابی قرار دهد. همسایگان ترکیه از جمله ایران ممکن است کشور ترکیه را کشور مناسبی جهت انجام تعاملات اقتصادی و فرهنگی و سیاسی ندانند زیرا این کشور عضوی از ناتو بوده و سیاست های کلان آن در قالب عضویت در ناتو تعریف می شود. با خروج ترکیه از ناتو تعاملات این کشور با همسایگانش به ویژه ایران افزایش خواهد یافت.