مقاله آموزشی: آرتروز زانو و ورزش / دکتر مهدی محمدی

آرتریت بطورکلی به التهاب وتورم مفصل اطلاق می شود وشامل طیف وسیعی از بیماریهای مفصلی است که ازمیان حدود200 نوع آرتریت ، استئو آرتریت یا آرتروز شایعترین نوع آن می باشد,که بعلت تخریب غضروف مفصل ایجاد می شود وآرتروز زانویکی از انواع شایع آن میباشد..

غضروف یک بافت صاف ومحکم است که بدلیل وجود آن استخوانها درمحل مفصل براحتی روی هم حرکت می کنند . اما درطول سالیان حرکات مکررمفصل بخصوص اگر ازنوع ضربه ای باشد دربافت غضروف ایجاد پارگی می کند وباعث می شود سراستخوان زیرآن لخت وبدون پوشش محافط گردد وبعد از آن زائده های استخوانی ایجاد می شودکه حتی گاهی از استخوان اصلی جدا شده ودرفضای مفصلی آزاد می گردد که نه تنها باعث درد درزمان حرکت می شود بلکه گاه ایجاد تورم والتهاب نیز می کند.

استئوآرتریت یا آرتروز درسنین بالاتر شایعتراست قبل ازسن 45 سالگی درمردان وبعد از 45 سالگی درزنان شیوع بیشتری دارد.

علائم شایع این بیماری درجات مختلف درد ، گاه  تورم وسفتی مفصل وضعف عضلات اطراف مفصل است

بعضی عوامل زمینه ساز برای بروز این بیماری :

• سابقه ضربه قبلی به مفصل ( آسیبها )
• چاقی
• استفاده مکرر از یک مفصل
• نوع زندگی بی تحرک
• سن
• فعالیتهای شدید ومداوم مفصل
• فعالیتهای با ضربة مداوم به مفصل

بطورکلی براساس تحقیقات مختلف به نظر می رسد کسانیکه درفعالیتهای منظم وبا شدت متوسط مانند پیاده روی ، دوچرخه سواری وشنا شرکت می کنند درمعرض ریسک بالاتر آرتروز نیستند وحتی احتمالا” ریسک ابتلا کمتری نیز دارند ولیکن فعالیتها ی شدید ومداوم می تواند این ریسک رابیشترکند . بطورکلی می توان گفت هم عدم فعالیت یک مفصل وهم فعالیت خیلی شدید آن می تواند آن مفصل را مستعد ابتلا به استئوآرتریت یا آرتروز کند.

مزایای انجام فعالیت فیزیکی در افراد مبتلاء به آرتروز :

یکی از مشکلاتی که به دنبال آرتروز برای فرد مبتلا پیش می آید کاهش فعالیت است که بعلت دردناک بودن مفاصل میباشد . متأسفانه این بی تحرکی خود می تواند باعث  عوارض بسیاری درکوتاه مدت یا طولانی مدت گردد ازجمله این عوارض :

• کاهش قدرت تحرک مفصل
• پوکی استخوان
• تحلیل عضلات
• حساستر ودردناکترشدن مفاصل درحین حرکت
• افسردگی
• احساس خستگی دائم

دراین افراد انجام فعالیت فیزیکی نه تنها باعث بهبود وضعیت قلبی عروقی و بهبود قدرت عضلانی وبالا رفتن سلامت عمومی فرد می شود بلکه نشان داده شده است که باعث بهبود وکاهش میزان درد همچنین جلوگیری از تخریب بیشتر مفصل ونگهداری یا بهبود توانایی انجام فعالیت روز مره ومعمول فرد می گردد.

فعالیت فیزیکی می تواند سفتی وناتوانی مفصل را کاهش دهد ومیزان تحرک وقدرت عضلانی و راه رفتن وعملکرد فردرا بهبود ببخشد.

فعالیت فیزیکی دربیماران مبتلا به آرتروز :

درمطالعات نشان داده شده است که 3 بار پیاده روی درهفته هربار 30دقیقه می تواند روند پیشرفت آرتروز زانو را کندترنماید

فعالیت فیزیکی حتی درکسانیکه عمل جراحی وتعویض مفصل داشته اند نیز توصیه می گردد زیرا می تواند به بازگشت مفصل به عملکرد مناسب کمک کند.

دراین افراد بعلت استراحت طولانی مدت ضعف عضلات وبدنبال آن کاهش قدرت مفصل رخ می دهد که برای پیشگیری از آن انجام یک سری ورزشها البته براساس تجویز پزشکی بلا فاصله قبل وبعد از عمل توصیه می گردد.

نکتة قابل ذکر دیگراینکه معمولا” افراد مبتلا به آرتروز از داروهای متفاوتی برای کاهش درد استفاده می کنند همراهی فعالیت فیزیکی با درمانهای فوق هیچگونه ممنوعیتی ندارد تنها ورزشهای متحمل وزن شدید تا یک هفته بعد از تزریق داروها نباید انجام گردد .

بعنوان یک قانون کلی وقتی که بیماری وشدت درد زیاد است میزان فعالیت فیزیکی باید کم باشد .

بهترین ورزش توصیه شده برای این افراد پیاده روی دوچرخه سواری و ورزشهای آبی است .

دربرنامه ریزی ورزشی برای این بیماران بهتراست مدت زمان هرجلسه از کم شروع وبتدریج افزایش یابد بطوریکه طول هرجلسه از 5 تا 30 دقیقه باشد . وافزایش میزان ورزش بیشتر براساس طول مدت زمان ورزش باشد نه شدت آن .

این افراد باید درطی برنامه ورزشی خود دوره گرم کردن وسرد کردن طولانی تر داشته باشند.

بهتراست درطول روز چند بار وهربار بامدت کوتاه ورزشها انجام گردد ودرطول هفته حداقل 3 تا 5 روز فعالیت ورزشی هوازی و2 تا 3 بار فعالیتهای قدرتی انجام گردد.

نکات قابل توجه :

ارفعالیتهاییکه ضربه شدید به مفصل وارد می کند اجتناب گردد.

از فعالیتهاییکه ضربات مکرربه مفصل وارد می کند پرهیز گردد.

فعالیتها بهتراست بعد ازظهر وعصر انجام شود.

اگرمفصل متورم بود فعالیت شروع نشود ,ولی ورزشهای تقویتی ایستا یا ایزومتریک را می تواند انجام دهد.

بیماران بهتراست برای شروع وانتخاب نوع ورزش با پزشک خود مشورت نمایند

دکتر مهدی محمدی

متخصص توانبخشی ورزشی و حرکات اصلاحی