توسعه روابط با اروپای شرقی؛ دستاورد سفر ظریف

خبرگزاری مهر- گروه سیاست، محمدمهدی ملکی: با توجه به سفر دوره ای وزیر امور خارجه کشورمان به چهار کشور اروپایی (لهستان، فنلاند، سوئد و لتونی) با صمدعلی لکی زاده سفیر سابق ایران در لهستان و کارشناس ارشد مسائل اروپا و آمریکا در این خصوص به گفت و گو پرداختیم.

لکیزاده معتقد است که این سفر به خودی خود یک موفقیت برای دستگاه سیاست خارجی به حساب می آید و رفت و آمدهای مقامات کشورهای اروپای شرقی و ایران در دو سال و نیم اخیر نشان از تمایل متقابل طرفین برای گسترش همکاری ها و روابط همه جانبه به خصوص در مسایل تجاری، اقتصادی و بازرگانی دارد.

سفیر سابق تهران در ورشو ضمن اشاره به قدمت روابط میان ایران و لهستان و موضوع پناه دادن ایران به آوارگان لهستانی جنگ جهانی دوم، روابط میان مردم و دولت های ایران و لهستان را مثبت و عاطفی خواند و از قدردانی لهستانی ها نسبت به ایران بر اثر آن واقعه که در هفتاد سال پیش اتفاق افتاد سخن گفت.

لکیزاده به این موضوع که در حوزه انرژی به خصوص گار فرصت ویژه ای برای همکاری میان ایران و لهستان است اشاره کرده و گفت: در حوزه های کشاورزی و پزشکی هسته ای نیز زمینه های خوبی برای همکاری فی مابین ایران و لهستان وجود دارد.

این دیپلمات ارشد جمهوری اسلامی ایران گفت که از منظر کشورهای مخاطب ما، ایران جزیره ای با ثبات است که توانسته در یک منطقه ناامن و بحران زده، صلح و ثبات و امنیت خود را به طور کامل تامین کند که این برای هر کشوری حایز اهمیت است.

  مشروح این گفتگو در زیر می آید:

ارزیابی کلی شما از سفر آقای ظریف به چهار کشور اروپای شرقی که در حال انجام است، چیست؟

این سفر از اهمیت ویژه ای برخوردار است از این جهت که تاکنون و به طور خاص در دولت فعلی بیشتر تمرکز سیاست خارجی در رفت و آمد با کشورهای اروپای غربی بوده و با این سفر روابط خارجی ما فرصت و مجال تازه ای پیدا کرده که توجه و تمرکزش را توسعه بدهد.

به نظر من اصل موضوع به خودی خود یک موفقیت است و بنا بر اصلی که ما می خواهیم با همه کشورها رابطه داشته باشیم البته به غیر آن استثنایی که وجود دارد، این دور سفر آقای ظریف به ۴ کشور اروپای شرقی می تواند مثمرثمر باشد.

این سفر پاسخی است به سفر مقامات سابق آن کشورها به ایران و همانطور که گفتم فرصت تازه ای را برای سیاست خارجی ایران فراهم آورده به خصوص در مسائل اقتصادی با توجه به این دلیل که در سال «اقتصاد مقاومتی، اقدام و عمل» هم قرار داریم و دوم به این خاطر که ما در مسائل سیاسی با این کشورها شاید اشتراکات کمتری داشته باشیم.

اهداف دستاوردهای سفر وزیر خارجه به آن کشورها برای ایران چه می تواند باشد؟

باید منتظر ماند که این سفر تمام شود و بعد دستاوردهای آن را برشمرد ولی بر اساس برنامه ریزی های قبلی می توان پیش بینی کرد که این دستاوردها چه چیزهایی خواهد بود.

یکی توسعه دایره تمرکز و توجه ایران در حوزه سیاست خارجی است و این یک موفقیت است که شما توان و امکان ایجاد رابطه با کشورهای بیشتری را داشته باشید. چرا که کشورها چه کوچک و چه بزرگ، چه ضعیف و یا قدرتمند، در صحنه روابط بین الملل از وزن خاص خودشان برخوردار هستند که می تواند به مجموعه توانمندی های سیاست خارجی ما کمک کند.

در دو سال اخیر رفت و آمدها از دو طرف بوده اما هنوز موانعی وجود دارد و همان طور که آقای ظریف در مصاحبه خودش در ورشو اشاره کرد طرف آمریکایی در عمل به برجام کارشکنی و کوتاهی هایی را دارد

در درجه دوم اهداف اقتصادی است، برای مدتی به دلایل تحریم هایی که بود بازار ایران تا حدودی به نوعی بکر و دست نخورده باقی مانده و الان این نکته وجو دارد که ایران خودش به تنهایی هدف نیست بلکه دروازه ای است به سوی بازار ۴۰۰ میلیونی، اکو، آسیای میانه، قفقاز و حتی مسیری است به سمت شبه قاره و جنوب غربی آسیا.

این از طرف مخاطبین ما بود اما از طرف ما هم در این گشایشی که ایجاد شده پس از برجام فرصت متقابلی برای اقتصاد، تجارت و بازرگانی ما است و توسعه همکاری اقتصادی ایران را به دنبال خواهد داشت. کشورهای حوزه اسکاندیناوی و شرق اروپا با ایران در مسائل اقتصادی و بازرگانی نیازهای متقابلی دارند که می تواند این نیازها را پوشش دهد.

بحث دیگر، مشورت های سیاسی است. ایران در منطقه حساس و بحران زده خاورمیانه قرار دارد که اطراف آن را بحران های مختلفی فرا گرفته است اما ایران در این میان یک جزیره باثبات واقعی است و از آنجا که در بحث های بین الملل صلح و امنیت از اهمیت بالایی برخوردار است. برای این کشورها هم مهم است که با ایران به عنوان یک کشور باثبات و قدرتمند که نقش و جایگاهش در منطقه در حال افزایش است به نوعی شراکت و مشورت های سیاسی داشته باشند.

بنابراین تبادل نظر در خصوص مسائل منطقه ای و بین المللی از دیگر اهداف این سفر است و اروپایی ها خیلی مایلند نظر ایران را در خصوص حل و فصل مسائل بین المللی و به خصوص خاورمیانه بدانند.

در این سفر قرار است سند مشورت های سیاسی دو جانبه به عنوان یک تفاهم نامه امضا شود که مشورت های سیاسی ایران و لهستان را به صورت منظم و دوره ای سازماندهی کند.

این نشان از این دارد که کشور بزرگی چون لهستان هم در اروپا و به خصوص در شرق آن قاره، علاقه مند به مشورت و رایزنی های سیاسی با جمهوری اسلامی ایران به صور منظم است.

سفر اخیر آقای ظریف به نوعی جمع بندی و پیگیری همه رفت و آمدهای سیاسی، اقتصادی، فرهنگی است که در دو سال و نیم اخیر میان ایران و لهستان انجام شده است.

به نظر شما این سفر دوره ای می تواند به توسعه و رونق اقتصادی ایران کمک کند، با توجه به اینکه به همراه ظریف هیات ۶۰ نفره از اتاق بازرگانی ایران هم حضور دارند؟

رفت و آمدها، تبادل هیات ها و سفرها در دیپلماسی به خودی خود هدف نیست بلکه یک ابزار است. این سفر و سفرهای مشابه ابزار کار دیپلماسی و سیاست خارجی است.

صرف این رفت و آمدها لازم است اما کافی نیست زمانی کافی خواهد بود که این رفت و آمدها پیگیری شود و گفتگوها به نتیجه منجر شود.

در دو سال اخیر رفت و آمدها از دو طرف بوده اما هنوز موانعی وجود دارد و همان طور که آقای ظریف در مصاحبه خودش در ورشو اشاره کرد طرف آمریکایی در عمل به برجام کارشکنی و کوتاهی هایی را دارد. قاعدتا تا زمانی که این موانع به شکل کامل برطرف نشود نمی توان انتظار نتیجه فوری و قطعی داشت.

در خصوص لهستان هم دومین همایش مشترک اقتصادی میان این دو کشور برگزار شد که اولین آن در زمان مسئولیت این جانب حدود دو سال و نیم پیش در اوج فشارها و تحریم ها برگزار گردید و امید است که این سفرها و تبادل نظرها در کنار رفع سایر موانعی که بر اثر تحریم ها وضع شده راه را برای رونق اقتصادی و تجارت میان دو کشور و به خصوص رونق کسب و کار در ایران باز کند.

این نکته را هم اشاره کنم که سفر هیات اقتصادی و سفرهای مشابه صرفا بحث خرید، فروش، صادرات و واردات کالا نیست بلکه بخشی از اینها در خصوص همکاری های اقتصادی و سرمایه گذاری های کوتاه مدت و بلندمدت است که قاعدتا اگر فاز نهایی آنها اجرایی شود موجب رونق اقتصاد و کسب و کار خواهد شد.

در چه حوزه ها و زمینه هایی ایران می تواند همکاری های خودش را با این چهار کشور گسترش دهد به طور خاص در خصوص لهستان که جنابعالی سفیر سابق ما در آن کشور بودید، بفرمایید.

لهستان به دلیل وضعیت اقتصادی، توانایی ها و وزن صنعتی و اقتصادی که دارد در زمینه های  مختلفی می تواند با ایران همکاری داشته باشد. البته در گذشته هم در حوزه های نفت، انرژی و گاز کم و بیش سابقه همکاری داشتیم.

لهستان بیش از دو سوم نیاز نفت و گاز و انرژی خود را وارد می کند و بخش عمده ای از این نیاز را از روسیه به کشورش وارد می کند اما به دلیل اختلافاتی که با روسیه دارد همواره به دنبال تنوع بخشی در منابع تامین انرژی خود است.

وزیر امور خارجه لهستان بسیار مصر بود که اولین وزیر خارجه اتحادیه اروپا باشد که بعد از این تحولات به ایران سفر می کندبنابراین این حوزه (انرژی به خصوص گاز) یکی از راهبردی ترین زمینه های همکاری میان ایران و لهستان می تواند باشد و این علاقه مندی و نیاز به خصوص از طرف لهستانی ها احساس می شود و مذاکراتی هم در سال های اخیر در این زمینه صورت گرفته است. همچنین لهستان در زمینه حمل و نقل به خصوص ریلی و دریایی از قدیم توانمندی های خوبی داشت و در این حوزه هم ما نیازمان کم نیست و البته از طرف دیگر توانایی های خوبی هم در این زمینه داریم ولی به هر حال تبادل توانایی های متقابل ایران و لهستان در زمینه حمل و نقل به خصوص ریلی و دریایی یکی دیگر از زمینه های همکاری طرفین می تواند باشد.

در خصوص صنایع دارویی، بهداشتی و پزشکی هم پیش از این ارتباطات و داد و ستدهایی در این زمینه وجود داشته است و هم در آینده زمینه آن بیشتر فراهم می شود. مخصوصا در زمینه دستگاه های شتاب دهنده خطی که در پزشکی هسته ای مورد استفاده قرار می گیرد، لهستان توانایی خوبی دارد و من شخصا از سازمان انرژی اتمی آن کشور دیدن کردم و همان موقع هم تفاهم نامه هایی امضا شد و رفت و آمدهایی صورت گرفت و امروز بخشی از دستگاه های پزشکی هسته ای بیمارستان های ایران از لهستان وارد شده است.

همچنین در موضوع توریسم و گردشگری ظرفیت خوبی در ایران وجود دارد و لهستانی ها علاقه مند هستند که در ایران سرمایه گذاری کرده و در این حوزه هم همکاری هایی را با ما داشته باشند. در زمینه کشاورزی هم همین وضعیت است چرا که لهستان اساسا کشور کشاورزی بوده هر چند که در حال تقویت دیگر صنایعش نیز است.

ضمن اینکه روابط این دو کشور از دیر باز از یک پشتوانه فرهنگی خیلی قوی برخوردار بوده، لذا مبادلات علمی، فرهنگی و دانشگاهی هم می تواند یکی دیگر از زمینه های همکاری طرفین باشد.

نگاه این کشورها و به طور خاص لهستان به ایران چگونه است؟

همان طور که گفتم ایران در یک منطقه بحران زده قرار دارد، وقتی می تواند صلح، ثبات و امنیت داخلی اش را تامین کند این به خودی خود برای صلح و امنیت بین المللی یک ارزش افزوده محسوب می شود.

همچنین ایران امروز نقش فزاینده ای در کمک به حل و فصل مشکلات و بحران های منطقه دارد. بنابراین هیچ کشوری چه دور و چه نزدیک اگر نیم نگاهی به روابط بین الملل و صلح و امنیت داشته باشد و کمترین علاقه مندی سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و بازرگانی به خاورمیانه داشته باشد نمی تواند نقش، جایگاه و نفوذ ایران را نادیده بگیرد و این دقیقا همان کاری است که آن چهار کشور انجام می دهند.

وزیر امور خارجه لهستان بسیار مصر بود که اولین وزیر خارجه اتحادیه اروپا باشد که بعد از این تحولات به ایران سفر می کند و قرار بود این اتفاق هم بیفتد و تاریخ پیشنهادی هم زمانی که من در آن کشور بودم به تهران تبادل شد اما به دلیل اینکه یک روز از سه روز سفر وی با تعطیلاتی در ایران مصادف بود، تهران ترجیح داد این سفر به تعویق بیفتد بنابراین وزیر خارجه لهستان به عنوان چهارمین وزیر خارجه اروپایی به ایران سفر کرد.

وزیر خارجه لهستان در سفر دو سال پیش خود به تهران قویا تاکید کرد که ایران باید به مذاکرات صلح بین المللی در خصوص مساله سوریه دعوت شود که این نشان می دهد لهستان نقش و جایگاه ایران را  به خوبی درک کرده و مایل است با این کشور همکاری های خود را افزایش دهند.

با توجه به روابط دیرینه میان ایران و لهستان و موضوع پناه دادن به آوارگان لهستانی از سوی ایران، مردم آن کشور چه نگاهی به ایران دارند؟

 به لحاظ تاریخی یک نوع ارتباط عاطفی میان مردم ایران و لهستان وجود دارد و همانطور که می دانید نخستین روابط این دو کشور حتی به قبل از صفویه برمی گردد و از قدمت ۵۰۰، ۶۰۰ ساله برخوردار است. در روایات تاریخی لهستان روایاتی وجود دارد که می گوید بخشی از جمعیت اولیه تشکیل دهنده دولت لهستان را که هزار سال قدمت دارد ایرانی تبار ها تشکیل می دهند.

یعنی عده ای از اقوام ایرانی حدود دو، سه هزار سال پیش در دوره قبل از اسلام از ایران به آسیای مرکزی مهاجرت کردند که آنها یکی از اقوام اصلی تشکیل دهنده دولت و کشور لهستان بودند.

از اینها گذشته در طول تاریخ ایران و لهستان همیشه روابط خوبی با هم داشتند، در سه دوره تاریخی که لهستان به کل اشغال و تجزیه و از نقشه دنیا محو شد ایران همیشه نسبت به لهستان و استقلال آن کشور حساس بوده است.

در یک نظرسنجی معتبری که موسسه بین المللی  PEW(پیو) صورت داد مبنی بر میزان محبوبیت ایران در شبه قاره تا اروپا با کمال شگفتنی میزان محبوبیت ایران در بین لهستان به رتبه ششم ارتقا یافته بودمهمتر از آن اینکه در جنگ جهانی دوم ۱۲۰ هزار پناهنده، آواره و مهاجر لهستانی را ایران برای ۴ سال میزبانی کرد و اردوگاه های لهستانی ها در ایران بوده و همین الان هم قبور بازمانده از زمان حضور لهستانی ها در هفت شهر ایران وجود دارد.

میزبانی و میهمان نوازی که ایرانی ها علیرغم آنکه خودشان در فقر و فلاکت ناشی از جنگ بودند بسیار مورد توجه لهستانی ها قرار گرفت و آنها می دانند که این میهمان نوازی ها و اخلاق مداری ها از جانب کشوری که هم دین و هم کیش و هم زبان آنها نبوده، صورت گرفته و این موضوع خاطره خوبی را برای لهستانی ها ایجاد کرد.

لذا نگاه مثبت و عاطفی به ایران دارند و خودشان را به نوعی بدهکار ایرانی ها می دانند و معتقدند اگر میزبانی ایران نبود همه آن ۱۲۰ هزار نفر در اردوگاه های سیبری از بین می رفتند.

در زمان حضور بنده در لهستان با اینکه از این واقعه ۷۰ سال گذشته بود موفق شدیم که سنگ بنای یادبودی را با مضمون قدردانی لهستانی ها از ملت ایران تهیه کنیم و طی مراسم خاصی در یکی از میادین اصلی ورشو افتتاح کنیم. این همان سنگ بنایی است که آقای ظریف در سفرش به لهستان با اهدای تاج گل به آن ادای احترام کرد.

در یک نظرسنجی معتبری که موسسه بین المللی  PEW(پیو) صورت داد مبنی بر میزان محبوبیت ایران در شبه قاره تا اروپا با کمال شگفتنی میزان محبوبیت ایران در بین لهستان به رتبه ششم ارتقا یافته بود.

البته بخشی از نتیجه به دست آمده حاصل این بود که در سال ۲۰۱۲ که مصادف با هفتادمین سالگرد پناه دادن ایران به آوارگان لهستانی بود سفارت ما در آن کشور که بنده افتخار مسئولیت آن را داشتم یک سال کامل کمپینی مستمر مبنی بر بزرگداشت و یابود این خدمت انسانی که ایرانی ها به لهستانی ها انجام دادند به راه انداخت.