دلایل دوری ما از کتاب/ چگونه جلوی انحطاط فرهنگی را بگیریم؟
هومان حسن‌پور عضو هیئت مدیره اتحادیه ناشران و کتابفروشان استان تهران در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به گزارش خبرگزاری مهر درباره فرجام کتابفروشی‌های خیابان انقلاب تهران، با بیان اینکه یکی از مباحثی که ذهن اهالی قلم و دست اندرکاران کتاب کشور را در حال حاضر مشغول کرده نگرانی خروج کتاب از سبد کالای مردم است، اظهار کرد: بدیهی است این معضل تا رسیدن به یک واقعیت تلخ رو به پیشرفت است اما آیا راه گریزی هم هست؟ آیا می‌توان جلوی این انحطاط فرهنگی را گرفت؟
وی در پاسخ به این قبیل سوالات گفت: از سوی بزرگوارانی که دست اندرکار هستند مباحث بسیاری مطرح می‌شود از جمله قیمت بالای کتاب، رقابت جدی وسایل دیجیتال با کتاب در پر کردن اوقات فراغت، عدم تمایل مردم به کتاب خواندن و شاید دردناک‌ترین اظهارنظرها مبنی‌بر به پایان رسیدن عصر کتابخوانی سنتی است. درباره این تحلیل‌ها نه در مقام پاسخ بلکه در باب گشایش چشم انداز نکاتی قابل طرح است.
کتاب گران نیست؛ خریدنش گران است!
حسن‌پور ادامه داد: در مقوله قیمت کتاب حتی اگر یک نگاه کاملا کاسبکارانه داشته باشیم به جد می‌توان گفت به عنوان یک کالا قیمت کتاب نسبت به کاربری و ماندگاری‌ای که دارد نسبت به کالاهای هم قیمت و مصرفی جامعه غیرقابل قیاس است. کافی است قیمت کتاب را با یک فست فود مقایسه کنیم و ببینیم که کتاب گران نیست؛ بلکه برای ما خریدنش گران است!
وی ادامه داد: بسیاری از ما طوری تربیت شدیم که حتی در طبقات پایین اجتماعی، حاضریم با حقوق اندکمان شبی را به خوردن یک فست فود به اصطلاح خوش بگذرانیم ولی کتاب نخوانیم زیرا هنوز برای ما جا نیفتاده که خوردن فست فود اگر تفریح یک یا دو ساعته و صرفاً مادی است خواندن کتاب تفریحی ماندگار و هم مادی و هم معنوی است.
رویکردهای اشتباه ما تمامی ندارند
حسن‌پور افزود: در مقوله رقابت با وسایل دیجیتال هم شگفت‌انگیز است که چطور کشورهای مبدا اختراع و تولید وسایل دیجیتال هنوز از خوانندگان بالای کتاب برخوردارند ولی ما که اصولا واردکننده هستیم وسایل دیجیتال را رقیب می‌دانیم و واژه سنتی و مدرن را به کار می‌بریم و جالب‌تر از آن اینکه چشم به واقعیت های موجود در آن جوامع می‌بندیم.
این مقام مسئول در اتحادیه ناشران و کتابفروشان استان تهران تصریح کرد: متاسفانه رویکردهای اشتباه ما تمامی ندارند؛ هنوز در بخش مدیریت فرهنگی این نگاه وجود دارد که کتاب به غیر از کتاب درسی، جهت اوقات فراغت مناسب است و اینجاست که جرات می‌کنیم کتاب را با تبلت یا موبایل و… مقایسه کنیم و حتی فراموش کنیم که در آن جوامع از همین وسایل هم به شکل کاملا متفاوتی استفاده می شود.
وی افزود: فراموش کرده‌ایم که کتاب عنصر فرهنگ سازی یک ملت است و پایه و بنیان اعتماد، اعتقاد و وفاق ملی یک جامعه بر اساس روایت مکتوبش، از آنچه هست و می‌خواهد باشد تبعیت می کند.
حسن‌پور ادامه داد: تجربه‌هایی میدانی در همین بازار خراب فعلی نشان می‌دهد با همین مردم به قول ما کتاب نخوان شاهد پر فروش شدن کتاب‌های بسیاری هستیم! چگونه؟ ساده است جریانی اجتماعی نقش تبلیغات را به جای رسانه‌ها و متولیان فرهنگی به نحو احسن بازی می‌کند و نیاز را ایجاد می‌کند جالب توجه این کتاب‌ها در همین کشوری تولید و مصرف می‌شوند که آنها را متهم به کتاب نخواندن می‌کنیم.
وی در ادامه به راه کار موجود برای حل این معضل اشاره کرد و گفت: اتخاذ رویه قانونمند در سیاست‌های فرهنگی مربوط به کتاب توسط متولیان فرهنگی چه در امور قانونمند کردن ساختار ممیزی چه در هزینه کرد بودجه‌های فرهنگی در امر ترویج کتابخوانی و رفع مشکلات کتابفروشان سابقه‌دار، ترویج کتابخوانی به شکل خاص و نهادینه کردن کتاب خواندن در تمامی سطوح راه حل این معضل است.
در جوامع توسعه یافته کتابخوانی ملکه اذهان شده است
حسن‌پور معتقد است: بسیاری از فیلم هایی که شاید ما از نظر ارزشی آنها را قبول نداشته باشیم ولی در کشورهای توسعه یافته تولید می‌شوند به شکل شگفت آوری ترویج کتابخوانی می‌کنند اگر اندکی بیشتر مداقه کنیم متوجه می شویم از شخصیت مثبت تا شخصیت منفی از کودک تا سالمند به نوعی در سکانسی یا کتاب می‌خواند یا کتاب می‌خرد این طور می‌شود که در آن جامعه توسعه یافته کتاب خوانی در اذهان ملکه شده حال ما در رویکردی عجیب مثلا در آگهی تلویزیونی با مضمون تهیه هدیه مادر برای فرزند بر روی یکی از انتخاب‌ها که کتاب است خط می‌کشیم و پیشنهاد کارت هدیه می‌دهیم! برون ده این تبلیغات چیست؟ همانی که شاهدش هستیم.
عضو هیئت مدیره اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران افزود: درست این است که تمام متولیان فرهنگی اول مردم را به کتابخوانی برگردانند بعد فکر سوق دادن به سمت کتاب خوب یا بد کنند. در واقع کتاب قسمت های ضعیف رسانه های ما را پر کرده است.
وی ادامه داد: ما از کتاب می‌‌هراسیم در حالی که که آن قدر عالم و متخصص داریم که به وقت نیاز بتوانند در مقابل هر یک کتاب بد؛ صد کتاب خوب و نقد آن را بنویسند که حیف است این اهرم بزرگ فرهنگی را از دست بدهیم.
حسین‌پور افزود: اما پدیده‌ای جدی خطرناک و ویرانگر هست که ریشه کتاب را می‌زند و متأسفانه رو به فراگیری است آنهم کپی غیرمجاز کتب مجوزدار؛ بدین شکل هم حقوق مولف و مترجم پایمال می‌شود هم حقوق مادی ناشر و عملا با تضعیف مالی ناشر قدرت ارائه تولیدات جدید توسط ناشر از بین می‌رود و برون ده این است که کتاب جدید کم داریم.
وی ادامه داد: فروش کتاب طوری پایین آمده که کتابفروشان قدیمی هم با تمام تعلقات عاطفی که به این حرفه دارند قادر به نگهداشتن کتابفروشی‌هایشان نیستند و ما چه می‌کنیم؟ در رویه‌ای مقطعی برای اینکه مثلا کتاب را به دست مخاطب برسانیم کمی آن طرف تر از آن کتابفروشی نمایشگاه کتاب برپا می کنیم!
