نگاهی به مقوله خودکشی

چه عواملی در ایجاد حس خودکشی در افراد مختلف تاثیرگذارند و موجب پیدایش کشش و جذب فرد می شوند و این موارد در مردان بیشتر به چشم می خورد یا در زنان؟

خودكشي‌هاي به اصطلاح كف خياباني، علل زيادي دارند. بعضي‌ها معتقدند كساني كه با روش‌هاي آشكار آن‌هم در انظار عمومي‌خودشان را خلاص مي‌كنند، در واقع مي‌خواهند به وضعيت موجود در جامعه اعتراض كنند. وضعيت اقتصادي، سياسي، فرهنگي و اجتماعي موجود. وگرنه چرا بايد كسي به شيوه‌اي كاملا خشن و منزجركننده، آن‌هم درست وسط سيل جمعيت، خودش را به فنا دهد. اما بدنيست از منظر جامعه‌شناسانه نيز بررسي‌اي علمي‌روي اين نوع خودكشي داشته باشيم.

ما هم سراغ امان‌ا… قرايي مقدم، جامعه‌شناس رفتيم تا ببينيم او نظرش درباره اين شيوه خودكشي چيست.
چرا اینقدر خودکشی در ملأعام زیاد شده؟ مثلا همین چند وقت پیش دختری خودش را زیر قطار مترو انداخت یا در شیراز دو نفر به بدترین شکل ممکن خودشان را وسط شهر حلق آویز کردند!
باید بدانیم خودکشی وقتی حاصل می‌شود که فرد وابستگی‌اش را از جامعه قطع کند یعنی به اصطلاح اهدافی که دارد برآورده نشود. در واقع فرد هدف دارد ولی وسیله رسیدن به هدف را پیدا نمی‌کند. آنجا خودکشی بالا می‌رود. به عبارت ديگر مردم با این کار می‌خواهند اعتراض خودشان را نشان دهند. چند استان از نظر خودکشی درصد بالایی دارند؛ ایلام، کرمانشاه و کردستان. اين اتفاق هم دلایل متعددی دارد. ازدواج اجباری، اذیت و آزار، سرزنش‌ها و سرکوفت‌ها و خلاصه نرسیدن به آمال و آرزوها خودکشی را بالا می‌برد. به عبارتی وقتی نخ‌های ارتباطی فرد با اطراف قطع شود و دیگر امیدی به آینده نداشته باشد، دست به خودکشی می‌زد. فرد مثل یک بادکنک می‌شود که در نهایت بعد از تحمل آن همه فشار، می‌ترکد!
خودکشی همیشه بوده اما چیزی که وجود دارد این است که الان خودکشی در انظار عمومی افزایش پیدا کرده. دلیل این اتفاق چیست؟
اعتراض! فرد با این کار اعتراضش را نشان می‌دهد.

نسبت به چه؟
یک عامل خودکشی، مشکلات اقتصادی است. مثلا بين سال‌هاي ۱۹۲۹ تا 1933 که بحران اقتصادی در کشور آمریکا شروع شده بود، خودکشی بالا رفت. واقعه دلار در ایران هم خودکشی را بالا برد. از لحاظ سیاسی نیز خودکشی بالا می‌رود، يعني مشكلات سياسي در كشور و بعضي ناآرامي‌ها، خودكشي را افزايش مي‌دهد. اما در هنگام جنگ، خودکشی پایین می‌آید، بعد از جنگ اما باز بالا می‌رود. عوامل زیادی برای خودکشی وجود دارد؛ علل خانوادگی، اقتصادی، سیاسی، فرهنگی يا مذهبی، مثلا در دین اسلام خودکشی منع شده است در دین یهود هم همین‌طور. ما شنیده‌ایم کسی که خودکشی می‌کند درون قبرستان مسلمانان دفن نمی‌شود. جنسیت و حتی روستایی و شهری بودن هم در ميزان خودكشي دخالت دارد.

مهم‌ترین عامل چیست؟
آنومی؛ یعنی فروریختگی ارزش‌ها و هنجارهای اجتماعی. من در حدود 30سال قبل روي 33 شهر تحقيق کردم و فهمیدم افرادي كه خودكشي مي‌كنند وابستگی و تعلقات‌شان نسبت به اطرافیان و جامعه کم می‌شود، حتي کمرنگ شدن اعتقادات دینی هم خودکشی را بالا می‌برد. طرف وقتی نتواند حرفش را جایی بزند، اعتراضش را وسط خیابان می‌آورد و خودش را آتش می‌زند. در کردستان ملت گچ می‌خورند! چرا؟ چون می‌خواهند اعتراض‌شان را نشان دهند. من معتقدم عامل آنومی بیشتر تاثير دارد. اما همه عوامل ديگر به خودی خود تاثیر زیادی دارند. هنگام جنگ که خودکشی پایین می‌آید به این دلیل است که همبستگی بالا می‌رود و همه ید واحده می‌شوند اما بعد از جنگ که هرکسی به سوی خودش می‌رود، خودکشی باز بالا می‌رود. الان اگر دلار یک‌دفعه سقوط کند و روی هزار تومان بیاید، عده‌ای خودکشی می‌کنند.

گفتید جنسیت در خودکشی دخالت دارد یعنی چه؟
الان مردها بیشتر از زن‌ها خودکشی می‌کنند. نوع خودکشی‌شان هم فرق می‌کند. خودکشی مردها خشن است و خودکشی زنان با ملایمت بیشتری همراه است. مردها، خودشان را حلق‌آویز می‌کنند یا با تفنگ خودشان را خلاص می‌کنند اما زن‌ها مثلا مرگ موش یا گچ می‌خورند. تصورات مي‌گويد زن‌ها باید بیشتر خودکشی کنند اما آمار نشان می‌دهد که مردها بیشتر خودشان را می‌کشند.
چرا باید خودكشي زن‌ها بیشتر باشد؟
چون حساس‌تر هستند و مشکلات را سخت‌تر می‌توانند تحمل کنند.

روزنامه قانون