ظریف :نگرانم به خارجی‌ها آدرس غلط بدهند
محمدجواد ظريف كه اين روزها بيش از هر زمان ديگري اظهارات متفاوت مخالفان و موافقان را به جان مي‌خرد، بي‌آنكه خم به ابرو بياورد، در آخرين ساعات سفر فشرده پنج روزه‌اش به چهار كشور آفريقايي کنیا، اوگاندا، بوروندی و تانزانیا و باوجود آنکه در جريان اين سفر بيش از 10 ملاقات با مقامات آفريقايي، تجار و ايرانيان داشت و خسته از سفر است، فرصتي به «دنیای اقتصاد» ميدهد تا با او گفت‌وگو كنيم.
این گفت‌وگو در ساعات پایانی پرواز زنگبار (تانزانيا) به سمت دبی صورت گرفت و در فرودگاه دبی ظریف، همراهان سفر آفریقاییاش را برای شرکت در نشست مونیخ ترک کرد.
ظریف در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» در رابطه با پیاده رویاش با وزیر خارجه آمریکا در ژنو که این روزها در ایران به دستاویزی برای مخالفان تبدیل شده است، «بالا گرفتن تنش و تشنج طی گفت‌وگوهای پنج ساعته با جان کری» را دلیل پیگیری مذاکرات در فضای باز و پیاده روی با وزیر خارجه آمریکا عنوان کرد.
او تاکید دارد که حتی در حین راه رفتن نیز آنها در حال انجام گفت‌وگوهایی جدی بودند که از حرکات دست و چهره‌شان کاملا مشخص بود. وزیر خارجه از نگرانی‌هایش در خصوص برخی جوسازیها گفت؛ جوسازيهايي كه اين روزها به ساير نگراني‌هاي كارياش افزوده و شايد تلاش‌هاي او و تيم هسته‌اي‌اش را تا حدي تحت‌الشعاع قرار دهد.
او با بیان اینکه در ایران همه حق انتقاد دارند، تاکید کرد: «امیدوارم دوستان پیام و آدرس غلط و اشتباه به کشورهای خارجی ندهند و نگویند راه رفتن وزیر خارجه ایران با وزیر خارجه آمریکا به این معنا است که طرف ایرانی میخواهد از مواضعش کوتاه بیاید.» همچنین ظریف به منتقدان اطمینان خاطر داد که آقای کری یا دیگر طرف‌های مذاکره‌کننده این احساس را ندارند که وزیر خارجه جمهوری اسلامی یا هیات مذاکره‌کننده ایرانی از موضع عزت ذرهای کوتاه یا پایین آمده باشند.
آقاي دکتر ظریف، پس از امضای بیانیه ژنو 3 در آذر‌ماه سال 92 و پیشرفت گفت‌وگوهای هسته‌ای ایران با کشورهای1+5 شاهد افزایش نگرانی کشورهای عربی منطقه نسبت به بهبود مناسبات ایران با غرب به خصوص آمریکا هستیم. در شرایطی که دولت آقای روحانی، اولویت سیاست خارجیاش را بهبود روابط با کشورهای همسایه و مسلمان قرار داده است، آیا دستگاه دیپلماسی کشور برای کاهش این نگرانیها و بهبود روابط با کشورهای عربی برنامه خاصی را در دستور کار خود ندارد؟
در این خصوص باید یادآور شوم، بعد از توافق ژنو اولین اقدامی که انجام دادیم، سفر به منطقه بود زیرا مجموعه همکاران ما در وزارت خارجه و دستگاه سیاست خارجی احساس کردند که کشورهای منطقه به هر دلیلی حال بیشتر به دلیل تبلیغات یا عادت به وضعیتی که در گذشته بوده است، نگران این هستند که مذاکرات هسته‌ای یا توافقات میتواند برای آنها هزینه زا باشد.
به نظر من در حال حاضر همه کشورهای همسایه ایران، به کشور ما اطمینان پیدا کرده‌اند؛ زیرا مذاکرات هسته‌ای و رسیدن به توافق به نفع همه کشورهاست و هیچ‌کس از مذاکرات ضرر نمیکند مگر اینکه گروهی منافع خود را در تنش تعریف کرده باشد؛ این مساله نیز مشکل آن کشورها است. من فکر نمیکنم هیچ یک از کشورهای منطقه منافعشان در تنش باشد بلکه منافع تمام کشورهای حاشیه خلیج‌فارس در صلح و آرامش است. همچنین این راهبرد، منفعت و اولویت راهبردی سیاست خارجی ما نیز هست. پس برای رفع نگرانی برخی کشورها بود که در آن زمان، سفر به کشورهای منطقه صورت گرفت.
جناب وزیر این‌طور به نظر میرسد که برخی از کشورها نگران قدرت گرفتن ایران هستند. نظر شما در این خصوص چیست؟
البته این‌گونه احساس می‌شود که برخی از دوستان ما در منطقه فکر میکنند که با حل و فصل موضوع هسته‌ای نقش ایران در منطقه افزایش پیدا می‌کند. اما باید توجه داشت این یک واقعیت است که ایران یک کشور قدرتمند و دارای نفوذ در منطقه است و این نفوذ جمهوری اسلامی ایران، به‌رغم این جوسازیها و فضاسازیهای رسانهای که توسط رژیم صهیونیستی و برخی کشورها در منطقه صورت گرفته، کاملا مشهود است. سیاست‌های ایران و درستی سیاست‌های ایران امروز برای دنیا روشن شده است.
امروز دیگر کسی نمی‌تواند سیاست ایران در سوریه، عراق یا افغانستان را زیر سوال ببرد. جمهوری اسلامی ایران از روز نخست در برابر افراط هم هشدار داد و هم ایستادگی کرد. مهمترین سد در برابر افراط در منطقه، ایران است و این مساله را همه می‌دانند. بنابراین این مذاکرات هسته‌ای نیست که ایران را قدرتمند می‌کند بلکه واقعیات منطقهای است.
ایران کشوری بسیار قدرتمند و پرنفوذ در منطقه است اما ما از نفوذمان برای حذف دیگران استفاده نمی‌کنیم؛ ما از قدرت‌مان برای ضربه زدن به منافع دیگر کشورها استفاده نمی‌کنیم. جمهوری اسلامی معتقد است این منطقه باید منطقه همکاری، صلح و دوستی باشد. ما اعتقاد داریم کشورهایی که تلاش میکنند ایران را حذف کنند، هم به منافع خود ضرر میزنند و هم به منافع منطقه. در عین حال در منطقه نیز ایجاد درگیری میکنند. درواقع آنها باید اطمینان داشته باشند و بدانند که ایران از این منطقه غیرقابل حذف است و هر تلاشی برای حذف ایران فقط به تنش می‌انجامد. اگر این واقعیت توسط آنها درک شود که با مذاکرات و توافق یا بدون توافق هسته‌ای، ایران کماکان یک کشور قدرتمند و پرنفوذ در منطقه خواهد بود، بسیاری از معضلات حل می‌شود.
آیا این فضاسازیهایی که صورت می‌دهند در روند گفت‌وگوهای هسته‌ای هیچ مانع یا چالشی ایجاد نمیکند؟
فضاسازیهایی که در حوزه هسته‌ای صورت گرفته، ممکن بوده است برخی موانع را برای ایجاد نقش واقعی ایران در منطقه ایفا کند که امیدواریم با حل و فصل موضوع هسته‌ای، این موانع نیز حذف شود. یک بار دیگر تکرار می‌کنم که نقش آفرینی ایران به نفع همه کشورهای منطقه و همسایگان‌مان در خلیج فارس است و به ضرر هیچ کدام نیست.
جناب وزیر یک مساله دیگری که این روزها مطرح است مباحثي است که از جانب منتقدان مذاکرات هسته‌ای صورت می‌گیرد. به‌خصوص پس از پیاده‌روی شما با وزیر خارجه آمریکا شاهد بودیم که مخالفان گفت‌وگوها خیلی روی این مساله مانور می‌دهند. این در شرایطی است که گفت‌وگوها همان‌طور که خود جنابعالی و دیگر مقامات گفتهاید، کاملا تحت نظر عالي‌ترين مقامات نظام است. این نگرانیها از کجا ناشی می‌شود؟ نظر شما راجع به این واکنش‌ها چیست؟
در خصوص برخی انتقادات باید بگویم که دوستان ما نسبت به اقدامات بنده با یک نگرش منتقدانه نگاه میکنند که البته حق انتقاد دارند اما من نگران هستم که در این نگرش منتقدانه خدای ناکرده به طرف مقابل القا کنند که وزیر خارجه جمهوری اسلامی از موضع ضعف با آمریکا برخورد می‌کند.
من با اطمینان می‌گویم که آقای کری یا دیگر طرف‌های مذاکره‌کننده این احساس را ندارند که وزیر خارجه جمهوری اسلامی یا هیات مذاکره‌کننده ایرانی از موضع عزت ذرهای کوتاه یا پایین آمده باشند، بنابراین اینکه برخی دوستان چنین تصوری را در خارج القا کنند که ایران، یا این وزیر خارجه یا این دولت احساس می‌کند که به این مذاکره نیاز دارد یا احساس می‌کند که باید در مذاکرات برای رسیدن به نتیجه انعطاف بی‌جهت نشان دهد این یک پیام بسیار خطرناک است که به طرف مقابل القا می‌شود. البته من یقین دارم که دوستان نمی‌خواهند این پیام را القا کنند و در واقع آنها در هیاهو و گرماگرم دعوای داخلی، متاسفانه برخی مواقع آثار و نتایج اقدامات‌شان را فراموش میکنند. کسی نباید این تصور را القا کند که ما با غرب یا آمریکا هم‌داستان شده‌ایم یا القا کنند که با آنها رفیق شده‌ایم.
باید توجه داشته باشند که تیم مذاکره‌کننده در حال انجام یک مذاکره دیپلماتیک بسیار دشوار است. در دنیای سیاست، رفاقت معنا نمی‌دهد؛ در دنیای سیاست پیگیری منافع ملی، بهترین روشی است که باید در پیش گرفت؛ در دنیای سیاست، گفت‌وگوی با منطق است که جواب می‌دهد.
براساس داده‌های قرآنی، ما قرار است براساس منطق و بر اساس سخن معقول و متین حتی با طاغوت صحبت کنیم. وقتی می‌فرمایند: «اذهبا إلى فرعون إنه طغى فقولا له قولا لينا» یعنی در مورد فرعون این‌گونه صحبت می‌شود که این بامنطق صحبت کردن به معنای وادادگی نیست. من بسیار افتخار می‌کنم که مقام معظم رهبری در فرمایشاتشان در برابر مجمع عالی بسیج فرمودند که «اینها محکم صحبت میکنند اما با منطق صحبت میکنند.»
این سخن رهبر، برای بنده یک افتخار است که چنین کاری را انجام میدهم. حال بنده چند قدم با آقای کری در مقطعی راه رفتهام؛ خب قبلا هم دیگر دوستان ما با یکدیگر راه رفته بودند که از آن اقدام به عنوان یک اقدام کاملا انقلابی یاد شده بود اما به این راه رفتن اخیر من برخی دوستان تعبیرات دیگری اضافه کرده‌اند. این در شرایطی است که هدف از این پیاده‌روی، فقط کاهش تنش و تشنج بود. پس از یک جلسه پنج ساعته بسیار سنگین، پرتنش و پرتشنج، نیاز بود که با اقدامی از این تنش و تشنج عبور کنیم تا بتوانیم دوباره مذاکرات را از سر بگیریم. حتی بخشی از مذاکرات که خیلی هم جدی بود همان‌گونه که از حرکات دست، صورت و چهره مشخص بود در حین راه رفتن صورت گرفت.
من بعید میدانم کسی بتواند تصور کند که شما با این حرارت با طرف مقابل در حال خوش و بش کردن باشید! من به همه دوستانی که نگران هستند اطمینان میدهم که ما با کمال صلابت متکی به حمایت مردم و صلابتی متکی بر این باور که هیچ تاثیرگذاری در جهان هستی جز خدا نیست وارد گفت‌وگو شده‌ایم و میشویم.
هیات مذاکره‌کننده این باور و ایمان واقعی را دارد که این باور، دستاورد بزرگ انقلاب اسلامی است که هم اکنون نیز در دهه فجر آن به سر میبریم. تیم مذاکره‌کننده هیچ‌گاه این صلابت را از دست نداده و نخواهد داد، فقط همان‌طور که چند بار گفتم امیدوارم دوستان آدرس غلط و اشتباه به کشورهای خارجی ندهند و نگویند راه رفتن وزیر خارجه ایران با وزیر خارجه آمریکا به این معنا است که طرف ایرانی میخواهد از مواضعش کوتاه بیاید. حتما این‌طور نیست و حتما وزیر خارجه آمریکا نیز چنین تصوری ندارد. در نهایت بنده نیز اصلا مایل نیستم که هیچ‌کس چنین تصوری را به وزیر خارجه آمریکا القا کند.
